Page 191 [191]
consueverit, arbitrentur, si hoc attentarent, non se super dicturos, ut terrae, guas
collegerint, fructus consumant.
Sanctos quosdam de Canone Sanctorum ab Ecclesia privatim duntaxat coli
solitos a Plebe sola a laboribus abstinentia honorari, sive quod secus in sanitate aliquod
detrimentum paterentur, aut aliud quid infortuniis ominarentur, seu damnum in
oeconomia et pecoribus a feris inferendum sibi praemetuerent.
Rationem Augurii
5 videtur praeformare etiam explicatio quorumdam Somniorum, in exemplo: si cui
contingat maxillam sibi excidisse ex ore somniare, aut etiam nobiliorem cujusdam
aedificii partem corruisse, uti etiam fornacem, praesagiunt quendam de Domesticis,
aut etiam notum hac vita discessurum aliquem, porro si imaginatio cuispiam in Somnio
praeponat ictum Schlopeti praenunciant famam sibi perferendam, et si in somniis a
carne mordeatur, sive dilaceretur, persuasus est talem ab inimico supplantatum iri.
Sed et sacrae sortes speciem augurii praebent, quae e speciosiore causa in locum
similis paganae praxeos substitutae fuerunt; Christiani quippe e Gentilismo conversi
spretis virgilianis sortibus existimarunt hoc genus divinationis melius fieri posse per
usum S.[anctarum] Litterarum; unde hanc praesagiendi Methodum hodiernis temporibus
a Ministris Ecclesiae sive Sacerdotibus exerceri adverto, ubi illi, ut candide omnia fatear,
sub finem administrati infirmis extremae Unctionis Sacramenti Sancti Evangelii codice
aegrotanti porrecto, ab eoque temere arrepto, apertoque quaecumque Evangeliis lectio
occulis eorum se se objiceret, eam divinationis loco haberent, infirmum aut sanitati
restitam iri, aut vitam cum morte commutaturum.
In alteram praejudiciorum Classem retuleram artificiosam incantationem;
quae cum praecipue referatur ad peritiam et potestatem aliquid boni faciendi, atque
adeo speciem quondam utilitatis, et beneficii pro humano genere praeseferat, tanto
ferventius superstitiosi in praxim eandem deduxerunt: ejusmodi incantamenta, in
quorum cognitionem deveni, sunt:
12 Si quis infirmitate aliqua vexetur, ac potissimum acuto illius pustulae sic vulgo
dictae malae,[**] et perniciosa dolore afficiatur, talis sive proprio motu Ductus, seu ab
aliis persuasus ad incantatrices recurrit conquisiturus remedia magica sui leniendi
doloris, aut hujus pustulae per repulsionem e loco periculoso alteri membro defigendae:
adfertur quippe incantatrici mel in poculo, et fors aliud quid adhuc, quibus medicamentum
a vetulis paratur per incantationem nescio quorum verborum formulis fieri solitam
istud medicamentum applicatur pustula affecto, quae superstitionis species passim, et
intrepide ubivis locorum practicari consuevit. Porro
2% ad depulsionem alterius morbi sic dicti de in Truella,[*] quem ajunt aquiri e flotu
super aliquem nescio cujus peculiaris venti, adfertur aqua vetulae in vase, atque haec
"6 pustula mala — gonosz kelés — bubá rea — himlő
"6 Morbus de in Truella — hastífusz. Halmágyi kifejezésének és szófejtésének az lehet az alapja,
hogy románul lingoare — hastífusz, linguricá — kanál, latinul pedig truella — kanál.
190